Asertywność jest czymś więcej niż mówieniem „nie”. Jest to umiejętność otwartego wyrażania własnego zdania, uczuć czy postaw w sposób nienaruszający prawa i psychicznego terytorium drugiego człowieka – „Moje prawa i potrzeby są tak samo ważne jak twoje. Jeśli mamy odmienne zdania wysłuchajmy je i uszanujmy. Jeśli dojdziemy do porozumienia to świetnie, jeśli nie przynajmniej będziemy znali swój punkt widzenia.” Istotą jest tutaj wrażliwość i szacunek do drugiego człowieka z jednoczesnym szacunkiem do samego siebie. Komunikaty powinny być mówione w sposób konkretny, łagodny i nieobrażający odbiorcy.
Skąd bierze się asertywność?
Asertywność jest umiejętnością nabytą, której uczymy się w ciągu naszego życia. Jej brak może być oznaką niskiego poczucia własnej wartości i mieć korzenie w dzieciństwie. Teraz nasuwa nam się pewnie powiedzenie, często jeszcze słyszane niestety w wielu polskich domach – „dzieci i ryby głosu nie mają”. Tak, wychowanie ma ogromny wpływ na to jacy będziemy. Jeżeli dziecku w dzieciństwie zabierało się możliwość wyrażenia własnego zdania i traktowano go jako mniej istotnego z przekonaniem, że to rodzice mają zawsze rację no to trudno się dziwić, że tak właśnie się czuję będąc już dorosłym człowiekiem. Często takie osoby mają problem z zakomunikowaniem swoich potrzeb, ponieważ całe życie były blokowane. Odwrotnym problemem jest wychowywanie dzieci w przekonaniu wyższości nad innymi, braku szacunku do drugiego człowieka. Pomimo tego, że potrafią oni później wyrażać własne zdanie i poglądy to robią to w sposób bolesny dla innych, co nie jest równoznaczne z byciem asertywnym. Mimo wszystko, ze względu na to, że asertywność jest nabyta, możemy się jej nauczyć.
Kim jest osoba asertywna?
Takie osoby cechuje przede wszystkim świadomość własnej wartości, pewność siebie oraz realne postrzeganie swoich wad i zalet. Istotną również cechą i często pomijaną jest zdolność empatii i zrozumienia, ponieważ nie jest łatwo wyrazić własną opinię w sposób delikatny, domyślając się jakie odczucia może mieć nasz adresat. Bycie asertywnym oznacza także umiejętność wyrażania i przyjmowania krytyki, komplementów oraz innych opinii, nie ulegając im, a jasno uzasadniając swoje przekonanie. Sporo osób uznaję krytykę jako atak, a ich nadawców uważa za osoby wywyższające się, próżne bądź zazdrosne. Asertywność jest niestety często postrzegana negatywnie jako obrażanie innych, zbyt duża pewność siebie i arogancja. Powiedziałabym, że są dwa powody takiego poglądu. Pierwszy z nich dotyczy braku znajomości pojęcia asertywności i mylenia go z roszczeniowością co jest błędem, ponieważ w wyrażaniu opinii przez osoby asertywne powinien znaleźć się szacunek do drugiej osoby, czego nie ma w poprzednim pojęciu. Drugim powodem są po prostu ludzie. Otóż spora część osób nie lubi sprzeciwu, konfrontacji zdań, wolą jak ktoś się im podporządkuje. Czują pewne „zagrożenie” w stosunku do osób asertywnych, od razu przypisując im negatywne skojarzenia. Mimo wszystko według badań osoby asertywne są bardziej zadowolone z życia i wiedzą czego od niego oczekują. Oprócz tego są mniej podatne na takie choroby jak depresja, nerwica, zaburzenia odżywiania, a także lepiej śpią i mniej się stresują.
Jak stać się asertywnym?
Z wcześniejszego materiału wynika, że nasza asertywność buduję się na przestrzeni lat, najczęściej ma korzenie w dzieciństwie. Wiemy również, że oprócz mówienia „nie” w asertywności liczy się także zrozumienie i empatia. Jak więc wkroczyć na tą właściwą ścieżkę? Myślę, że najpierw trzeba zajrzeć w przeszłość, przepracować to co jest błędne w naszym myśleniu oraz na nowo budować naszą pewność siebie np. w gabinecie psychologicznym. Specjalista pomoże odbudować nam poczucie własnej wartości oraz uporządkować własne myśli. Oprócz tego powinniśmy sami pracować nad naszą asertywności za pomocą różnorakich ćwiczeń i przełamywania granic. Oto parę z nich:
- Opisz swój problem
„Pani Aniu już przychodzę trzeci raz do biura z prośbą o wypłatę.”
- Opowiedz o swoich uczuciach
„Czuję się z tym niekomfortowo i źle.”
- Zakomunikuj swoją potrzebę
„Chcę być traktowana w sposób poważny i z szacunkiem oraz dostawać wypłatę co miesiąc w terminie.”
- Podaj korzyści i konsekwencje
„Jeśli sytuacja się powtórzy, będę zmuszona rozwiązać naszą umowę.”
- Do ćwiczeń asertywności włącz metodę SMART
Zawiera ona taką problematykę jak: Co chcesz osiągnąć? Czego potrzebujesz, żeby wykonywać pracę jak najlepiej? Co daje Ci satysfakcję? Co przeszkadza Ci w wykonaniu swojej pracy?
- Zacznij cenić siebie
Sprawiaj sobie przyjemność, zrób listę rzeczy jaką w sobie lubisz, każdego dnia poświęcaj chwilę na „research” dnia i podziękuj sobie za to.
- Mów jasno o swoich potrzebach
Jeśli jesteś pewien, że tego właśnie potrzebujesz nie wahaj mówić o tym otwarcie. Staraj się stosować to ćwiczenia jak najczęściej, żeby oswoić się z nim, aż stanie się całkiem naturalne.
- Staraj się walczyć z oporem
Na początku odmawianie może być ciężkie, jest to dla nas nowa sytuacja i niekomfortowa, lecz staraj się jasno stawiać swoje granice pomimo sprzeciwu drugiej strony. Najważniejsze to mówić w sposób spokojny ale konkretny.
- Nie zapominaj o empatii
Pamiętaj, że ważną częścią asertywności jest zrozumienie drugiej osoby. Staraj się tak formułować zdania, by nie były bolesne w stosunku do innych.
- Przestań za wszystko przepraszać
Nie przepraszaj za to, że masz własne zdanie i inny pogląd na sprawę. Początek bywa ciężki, ponieważ czujemy się winni, niemili dla innych. Pamiętaj jednak, że nie robisz nic złego i nie musisz za to przepraszać.
- Ćwicz asertywność w codziennych sytuacjach
Wyjście ze znajomymi? Pójście do pracy? Zjazd rodzinny? Czy może wyjście do sklepu? Nie zapominaj, żeby jasno wyrażać własne zdanie, najlepiej według schematu podanego wyżej.
Przedstawię Ci teraz konkretne techniki budowania zdań, dzięki którym staniesz się bardziej stanowczy:
1. Używaj trybu orzekającego zamiast przypuszczającego np. zamiast „chciałabym” użyć słowa „chcę”
2. Używaj pierwszej osoby np. „Uważam, że to dobra decyzja”
3. Daj innym alternatywy:
Szef prosi Cię o zrobienie w tym momencie raportu, ale ty masz jeszcze 3 inne obowiązki.
Zaproponuj mu, że jeśli odciąży Cię z nich będziesz w stanie zająć się tym, o co Cię poprosił.
4. Stosuj metodę zdartej płyty:
Należy Ci się rabat w sklepie? Jasno zakomunikuj prośbę, a gdy zajdzie potrzeba powtórz ją z konkretnym argumentem.
Podsumowanie
Asertywność to tak naprawdę wyrażenie jasno swoich potrzeb, myśli, poglądów w sposób jasny, nie obrażając przy tym drugiej człowieka. Oprócz stanowczości liczy się także empatia, o której często się zapomina poruszając ten temat. Należy ona do umiejętności, którą nabywamy w ciągu naszego życia. Mogą nam ją pokazać najbliżsi, bądź musimy ją wypracować sami, po to by cieszyć się z codzienności oraz doceniać siebie.
Ania
